Romanya Parlamento Seçimleri

11 Aralık 2016 Romanya Parlamento Seçimleri

Romanya’nın başkenti Bükreş’te 30 Ekim 2015’te bir gece kulübünde çıkan yangın sonrası 64 kişinin öldüğü olayda hükümetin ihmallerine ilişkin skandalların gündeme gelmesiyle 3 Kasım 2015’te başlayan protesto gösterilerinin ardından hükümet istifa etmişti. Eylül 2015’ten itibaren Romanya Başbakanı Victor Ponta (Sosyal Demokrat Parti, PSD) için yolsuzluk, vergi kaçakçılığı, kara para aklama gibi bir takım suçlamalar gündeme gelmeye başlamıştı. Ayrıca yaşanan gece kulübü olayında PSD’li Bükreş Belediye’sinin denetlemeye ilişkin ihmallerinin ve yolsuzluklarının ortaya çıkması halkın sabrını taşırmış oldu. 3 Kasım 2015’te başlayan protesto gösterilerine binlerce Romanyalı katılmış ve Cumhurbaşkanı Iohannis dâhil birçok kişi de hükümeti istifaya çağırmıştı.

Protesto gösterilerinin ardından 4 Kasım 2015’te görevinden istifa eden PSD’li başbakan Victor Ponta’dan sonra, Romanya Cumhurbaşkanı Klaus Iohannis’in önerisiyle Avrupa Birliği (AB) eski Tarım ve Kırsal Gelişim Komiseri Dacian Cioloş yaklaşık bir yıldır başbakanlık görevini yürütmektedir. Ponta hükümetinin istifası üzerine teknokratlar hükümetinin kurulduğu ve kısmen istikrarın sağlandığı Romanya’da, normal seçim programına uygun olarak 11 Aralık 2016 Pazar günü yeni bir seçim yapılması planlanmaktadır. Yaklaşan seçimler için Cioloş gibi kabinenin diğer bürokrat bakanları da kendilerine bazı partilerin yakınlık göstermelerine rağmen herhangi bir partiye katılmayı düşünmemektedir. Halkın önemli bir kısmında teknokratlar hükümetine karşı duyulan sempati, seçime girecek bazı partilerin bu teknokratlara olan ilgisini artırmış görünmektedir. Halkın bir yıllık teknokrat hükümetine olan sempatisine gerekçe olarak önemli birkaç gelişme sayılabilir. Öncelikle son aylarda Romanya’da yolsuzlukla mücadele hız kazanmıştır. Bu bağlamda birçok eski siyasi isim mahkemeye sevk edilmiş ve yargılamaları devam etmektedir. Bunlar arasında en dikkat çeken isim ise, teknokratlar hükümetinden önceki hükümetin başbakanı olan Victor Ponta’dır. Hatta bazı bakanlar yolsuzluk ve vergi kaçakçılığı gibi suçlamalarla hapishanede tutuklu bulunmaktadır. Ayrıca yılın son çeyreğinde gayri safi yurtiçi hasılada görülen olumlu gelişmeler de teknokratlar hükümetine artı puan getirmektedir. Bütün bu gelişmeler PSD taraftarlarını kızdırmış olsa da öte yandan diğer seçmenlerin teknokratlar hükümetine karşı olan sempatisini artıran nedenler olarak kabul edilebilir.

Romanya, çok partili yarı başkanlık sistemini benimsemiş olan AB üyesi bir ülkedir. Bu anlamda hükümetin başı başbakan ve yürütmenin başı da cumhurbaşkanıdır.  Temsilciler Meclisi ve Senato’dan oluşan ikili yapısıyla Romanya Parlamentosu’nda şu an için toplamda 588 üye (Temsilciler Meclisi 412 ve Senato 176) bulunmaktadır ve bu üyeler her 4 yılda bir seçilmektedir. Herhangi bir partinin parlamentoda grup kurabilmesi için de oyların en az % 5’lik kısmını toplamış olması gerekmektedir. Buna alternatif olarak en az 4 seçim bölgesinde oyların % 20’sini alabilen bir parti de parlamentoya girebilmektedir. Ayrıca ikili koalisyon için oyların en az % 8’ini, üçlü koalisyon için oyların en az % 9’unu ve 4 veya daha fazla partili koalisyon için ise oyların en az % 10’unu almış olma şartı aranmaktadır. Ayrıca temsilciler meclisindeki bazı koltukların ülkede yaşayan 19 etnik azınlık milletvekilleri için ayrıldığı görülmektedir.

9 Aralık 2012 seçimlerinde parlamentoda kendisine yer bulan partilerden, en fazla oyu Victor Ponta’nın başında olduğu PSD almıştır. Bu seçim öncesinde var olan koalisyon hükümetinin de başbakanı olan Ponta, seçim sonrası 21 Aralık 2012’de yeni koalisyon hükümetini USL (Sosyal Liberal Birlik) adında tekrardan kurmuştur. 4 Kasım 2015 tarihine kadar Ponta’nın başbakanlık ettiği 3 farklı koalisyon hükümeti (USL) Romanya parlamentosunda yürütme görevini üstlenmiştir. Uzun yıllardır koalisyon hükümetleriyle yönetilen Romanya’da 11 Aralık 2016 seçimlerinde de tek parti hükümetinin çıkması beklenmemektedir. Bu yüzdendir ki yaklaşık bir yıldır görevde olan teknokratlar hükümetinin Romanya siyasal hayatında istikrarlı bir hükümet olduğu düşünülmektedir.

Bu hafta yapılacak olan seçimlerdeki en önemli farklılık ise seçim sistemi olarak dikkat çekmektedir. 20 Temmuz 2015’te Seçim Yasası Komisyonu’nca bundan sonraki seçimler için parti listeli nispi temsil sisteminin uygulanması kararı verilmiştir. Buradan da Romanya’da ortalama olarak 73.000 seçmen başına bir milletvekili ve 168.000 seçmen başına ise bir senatör düşeceği görülmektedir. Ayrıca yapılan yeni düzenlemelere göre 308 milletvekili ve 134 senator seçilmesi kararlaştırılmıştır. 2012 seçimlere göre toplamda milletvekili ve senatör sayılarında 122 koltuk azalma görülmektedir.

2016 Parlamento Seçimlerine Katılacak Partiler ve Adayları (Oy Pusulası Sıralamasına Göre)
Ulusal Liberal Parti (PNL), Partidul Național Liberal	Alina Gorghiu
Liberaller ve Demokratlar Birliği (ALDE), Alianța Liberalilor și Democraților	Daniel Constantin, Calin Popescu-Tariceanu
Romanya’daki Macarların Demokratik Birliği (UDMR), Uniunea Democrată Maghiară din România	Hunor Kelemen
Sosyal Demokrat Parti (PSD), Partidul Social Democrat	Liviu Dragnea
Rumen Çevreci Partisi (PER), Partidul Ecologist Român	Danut Pop
Büyük Romanya Partisi (PRM), Partidul România Mare	Emil Strainu
Romanya Sosyalist Partisi (PSR), Partidul Socialist Român	Constantin Rotaru
Romanya Kurtarma Birliği (USR), Uniunea Salvați România	Nicuşor Dan
Bizim Romanya Birliği (ANR), Alianţa Noastră România	Marian Munteanu
Halk Hareketi Partisi (PMP), Partidul Mişcarea Populară	Traian Basescu
Birleşik Romanya Partisi (PRU), Partidul România Unită	Bogdan Diaconu

 

Romanya’da son yıllarda yapılan seçimler arasında katılım oranı en yüksek seçim olan 2014 başkanlık seçimlerinde katılımın % 62 olduğu düşünüldüğünde, 2016 genel seçimlerine katılımın % 40 ila % 50 arasında olması beklenmektedir. Bu oranın Türkiye ile kıyaslandığında hayli düşük olduğu göze çarpsa da Romanya için alışılagelmiş bir rakam olduğu söylenebilir. Ancak geçen seçimlerde vatandaşların oy kullanmaları esnasında yaşadıkları zorluklardan ders çıkaran Başbakan Cioloş, bu seçimler için bir takım önlemler almayı planlanmaktadır. 2014 başkanlık seçimlerinde seçmenler oy kullanabilmek için hem yurtiçinde hem yurtdışında saatlerce beklemek zorunda kalmış ve bu da kimi seçmenlerin oy kullanmadan evlerine dönmelerine neden olmuştu. Bu anlamda önümüzdeki seçimler için elektronik ortamda oy kullanma, oy kullanım istasyonlarının artırılması, oy kullanma işlemlerinde bürokrasinin azaltılması gibi çalışmaların yapılması planlanmaktadır.

Victor Ponta’nın partisi PSD’nin, yolsuzluk skandalları ve partinin ileri gelenlerinin yargılanması gibi olaylardan olumsuz yönde etkilenmiş olmasına rağmen, yapılan anketlerde Romanya’nın en büyük iki partisinden biri olarak kalmaya devam ettiği görülmektedir. PSD’nin önemli bir kitleye sahip olması gerçeğinin yanı sıra, Romanya siyasal yaşamında hep varlığını korumuş olan partiler arası ittifakların bu seçimde de görülmesi beklenmektedir. Bu da PSD’nin karşısına toplamda yine kendisine yakın oy oranına sahip bir partiler birliğinin çıkması olasılığını hatırlatmaktadır. Romanya siyasal hayatında sıkça görülen partilerin birleşmesi veya ayrılması olaylarına 2012 seçimlerinden ve özellikle teknokratlar hükümetinin göreve gelmesinin ardından daha sıklıkla rastlandığı söylenebilir. Dolayısıyla her ne kadar anketlerde PSD önce gözüküyor olsa da, diğer partilerin kendi aralarında yapacağı ittifaklar sonucunda durum değişiklik gösterebilir.

Kasım ayının sonlarında Avangarde tarafından yapılan oldukça yeni bir ankete göre beklenen seçim sonuçlarında PSD’nin oy oranı % 43 olarak tahmin edilmektedir. Seçmenlerin % 27’si ise “yarın seçim olsa oyunuzu kime verirdiniz?” sorusuna PNL cevabını vermiştir. Diğer partilerden ise USR % 8, ALDE % 6, PMP % 5, UDMR, % 5, PRU % 3, ANR % 1, PRM % 1 ve diğer partiler de toplamda % 1 oy oranına sahip olmuşlardır.[1]

Kantar – TNS tarafından Kasım 2016 içerisinde yapılan bir başka ankete göre ise PSD % 40 oy oranı ile yine birinci parti olarak gözükmektedir. Yukarıdaki ankete ters bir biçimde bu anketin sonuçlarına göre ise ikinci parti % 19 oy oranı ile USR ve üçüncü parti de % 18 oy oranı ile PNL olarak verilmektedir. ALDE ve PMP % 7’şer, UDMR % 3, PRU % 3 ve diğer partiler de ankete göre % 3 oy oranına sahip olmuşlardır.[2]

Kasım ayının ilk haftasında CCSB (Companiei de Cercetare Sociologică şi Branding) sosyolojik araştırma şirketinin yaptığı ankete göre, 11 Aralık 2016’da yapılacak olan seçimlerde PSD % 40.2, PNL % 27.2, USR % 11, UDMR % 5.4, ALDE % 5.2, PMP % 5, PRU % 4.2 ve diğer siyasi partiler de % 1.8 oy oranı alması beklenen partiler olarak sıralanmıştır. [3]

Genel olarak anket sonuçlarına bakıldığında Romanya’nın alışkın olduğu koalisyon hükümetlerinden bir tanesinin daha seçimlerin ardından kurulması beklenmektedir. Her ne kadar 2015 yılında meydana gelen gece kulübü yangını sonrasında sert eleştirilere maruz kalan ve lideri ciddi suçlamalarla yargılansa da, yapılan anketlere göre PSD gücünden pek bir şey kaybetmemiş gibi görünmektedir. Hatta elde edilen tüm anket sonuçlarında, PSD sıralamalarda en üstteki yerini korumaktadır. Bunda PSD taraftarlarının partilerini eski liderlerinden bağımsız tahayyül ediyor olmaları önemli bir etken olarak gösterilebilir. 11 Aralık Pazar günü yapılacak olan parlamento seçimlerinin sonuçlarının yukarıda verilen anket sonuçlarından çok farklı olması beklenmemektedir. Genel anlamda toparlanırsa PSD’nin birinci parti olarak seçimden çıkacağı düşünülmektedir. Onun ardından PNL’nin ikinci sırada yer alması beklenmektedir. Büyük bir olasılıkla da USR’nin seçimden üçüncü parti olarak çıkacağı tahmin edilmektedir. Koalisyon olasılığının kuvvetli olduğu bu sonuçlardan sonra hangi partilerin koalisyonlarda yer alacağı da oy oranlarının kesinleşmesi ile netlik kazanacaktır. Çünkü yukarıda belirtildiği gibi Romanya seçim sisteminde koalisyona katılacak partilerin sayısı da aldıkları oy oranıyla doğrudan alakalıdır.

 

DİAM Araştırma Asistanı

Gökhan Karakurt